Ubuntu

Nelson Mandela omschreef het woord “ubuntu” enige tijd geleden als de typische Afrikaanse gastvrijheid die vaak in plattelandsgebieden in Afrika nog te vinden is.
De gastvrijheid om een reiziger op te nemen in je huis, van eten te voorzien en je eigen bed aan te bieden zonder verdere verwachtingen. Deze gastvrijheid heb ik de afgelopen week mogen ervaren in Maputo, Mozambique. Het interview van Mandela is te zien via volgende link: http://www.youtube.com/watch?v=ODQ4WiDsEBQ&feature=PlayList&p=C80C5E9838A13E76&index=0

Ik besloot enige tijd geleden mijn opgebouwde vakantiedagen maar eens op te gaan maken. Zodoende besloot ik vorige week donderdag om twee dagen later naar Maputo, de hoofdstad van Mozambique, te vertrekken. Zaterdagmorgen vroeg sta ik op een koud en winderig Park city station (hoofd treinstation in Johannesburg centrum) wachtend op mijn bus naar Maputo. Al snel arriveert de bus en snellen de passagiers naar binnen. Zoals ondertussen doodnormaal voor mij, ben ik de enige blanke aan boord. Na een uur of 7 arriveren we aan de grens met Mozambique waar het toch weer even spannend is of mij een visum verstrekt zal worden en vooral of ze dit snel genoeg kunnen zodat ik met de bus mee kan. De chauffeur gaf namelijk al aan niet lang op mij te willen gaan wachten.
De reden dat ik het visum niet bij het consulaat in Johannesburg kocht is het feit dat er daar 4 keer zoveel Randen gevraagd worden die ik liever aan andere doeleinden uitgeef. Uiteindelijk na toch wel enige stress is alles goed gegaan en al spoedig arriveer ik in een zwoel Maputo. De reden dat er zo’n groot temperatuurverschil is tussen vertrek- en bestemmigsstad is de warme golfstroom die direct langs Maputo loopt en zo’n 1800 meter hoogteverschil.
Vriend David staat reeds op mij te wachten bij de bushalte. David is een lokale Mozambikaan die ik tijdens mijn vorige bezoek aan Mozambique heb leren kennen.
David brengt mij naar een familie waar hij al lange tijd mee bevriend, Ik word direct als gezinslid opgenomen. De familie bestaat uit een alleenstaande moeder (haar man is 3 jaar geleden overleden) en een viertal dochters en 1 zoon, allen van in de twintig.
De zoon bood mij direct zijn kamer en bed aan en sliep zelf ergens op een matras bij de zussen op de kamer. De gehele week is er uitstekend voor me gekookt en gezorgd zonder enige verdere verwachtingen. Voor een Nederlander is een dergelijke gastvrijheid, de zogenaamde ubuntu, zeer bijzonder, in Mozambique zeer normaal.
In Zuid Afrika lijkt deze gastvrijheid een beetje verloren gegaan. Vaak stellen arme zwarte families daar hoge verwachten aan een blanke, vooral in de financiële zin.

Al heel snel is merkbaar dat Mozambique het op vier na armste land ter wereld is. Zo blijkt er in bijna geen enkel huis in de hoofdstad stromend water te zijn en vind je overal emmertjes voor het doorspoelen van toiletten en om de handen te wassen.
Ik bleek me met water te moeten wassen dat verwarmd werd in een grote pan op een houtvuurtje in de tuin. Vervolgens werd dit gemengd met koud water en kon ik mezelf wassen door telkens met een klein bakje water hieruit te scheppen en over mezelf heen te stromen. In het begin even wennen maar aan het eind van de week doodnormaal.
De familie stond erop dat ik me tweemaal daags op deze wijze zou wassen en telkens stond 1 van de zussen buiten in de grote pan te scheppen om mij van het water te voorzien. Van een lekkend plafond na een regenbui werd geen probleem gemaakt, wederom emmertjes die dan direct mooi gebruikt konden worden voor het doorspoelen van het toilet.

De hoofdreden voor mijn trip naar Mozambique was het bezoeken van en helpen bij een schooltje voor dove kinderen. In een straatarm land als Mozambique zijn de sociale voorzieningen zeer beperkt en het budget voor een school voor kinderen met speciale behoeften laag. Het was aangrijpend om te zien hoe met zeer beperkte middelen toch werd getracht om dove kinderen kennis bij te brengen. Driemaal weeks bezoekt David de dovenschool en geeft dans- en kunstlessen. Tijdens deze lessen is hij volledig in zijn element en weet met mimiek en gebaren de kinderen tot onvoorstelbare prestaties te brengen. Een van de manieren om kinderen te laten dansen is d.m.v. de vibraties van drums.
Het idee van David en mij is om contacten op te zetten met Westerse organisaties en experts op het gebied van dovenonderwijs en de school te voorzien van computers en Internet. Daarnaast zal Engelse les geïntroduceerd moeten worden om de mogelijkheden voor de kinderen te vergroten.
Vooral het Internet kan een goed medium zijn om de kinderen contacten te laten leggen met doven gemeenschappen. Hulp en suggesties van jullie zijn van harte welkom.

Naast het dovenschooltje bezocht ik vele vrienden van David en werd ik meegenomen naar een sloppenwijk. De armoede die ik daar aantrof was aangrijpend vooral het beeld van spelende kindertjes in bergen met afval.
Communicatie met de locals verliep nogal eens moeizaam aangezien Portugees de hoofdtaal is. Maar handen en voeten doen een hoop samen met de Spaanse lessen die ik enkele jaren geleden gevolgd heb.
Het verschil tussen Zuid Afrika en buurland Mozambique is gigantisch wat betreft taal, cultuur en welvaartsniveau. Na een bezoekje aan Mozambique is wederom duidelijk hoe sterk Zuid Afrika zich ontwikkeld heeft, er westerse voorzieningen hier beschikbaar zijn en kan ik mijn toilet dat doorspoelt en een warme douche weer waarderen.

Een grote verandering in mijn leven staat er aan te komen. Vorige week heb ik mijn ontslag bij IBM Zuid Afrika ingediend. Eind juni zal ik Zuid Afrika verlaten. Na een weekje Egypte (het vliegtuig vliegt toch over Egypte, dus waarom niet even uitstappen) zal ik in Nederland arriveren. Het is de bedoeling enkele maanden in Nederland te werken om vervolgens een enkele reis naar Nairobi, Kenia te boeken.
Ik ben ondertussen druk bezig de nodige contacten in deze landen te leggen op het vlak van ontwikkelingswerk en mijzelf op dat gebied verder te ontwikkelen. De twijfel of ik de juiste beslissing zou maken was groot maar mijn bezoek aan Mozambique heeft mij doen beseffen dat ik de juiste weg bewandel. Ik ben klaar voor een nieuwe uitdaging, wederom in Afrika.